oTAĞ-I TÜRK
.png)
Türk Kültüründe El Öpme Geleneği: Saygının Sessiz Dili
Türk kültürü, tarih boyunca saygı, bağlılık ve toplumsal uyumu merkeze alan birçok geleneği yaşatmıştır. Bunlardan biri de el öpme geleneğidir. Günümüzde çoğu zaman yalnızca bayram sabahlarında görmeye alışık olduğumuz bu davranış, aslında derin anlamlar taşıyan bir kültürel mirastır.
Kökeni Nereden Geliyor?
El öpme geleneği yalnızca günümüz Türkiye’sine ait değildir. Orta Asya’daki eski Türk topluluklarında da yaşça büyük, bilge ya da yüksek statüdeki kişilere karşı saygı göstergesi olarak çeşitli selamlaşma biçimleri vardı. El öpmek, bu eski ritüellerin bir uzantısı olarak İslamiyet’in kabulünden sonra daha da yerleşmiş, özellikle manevi büyüklere ve yaşlılara saygının ifadesi haline gelmiştir.
El Öpmenin Anlamı
El öpmek, yalnızca fiziksel bir eylem değil; bir duruşun ve eğilimin göstergesidir. Bu hareket ile:"Sana saygım var,""Senin sözün kıymetlidir,""Senin yaşanmışlıkların benim için önemlidir" denmiş olur.El öptükten sonra o elin alnına götürülmesi ise “senin sözünü başımın üstünde tutuyorum” anlamına gelir. Bu yönüyle el öpme, sözsüz bir bağlılık bildirimi gibidir.
Kimlere ve Ne Zaman?
Aile büyükleri: Anne, baba, dede, nineToplumda saygı duyulan kişiler: öğretmenler, kanaat önderleriÖzel günler: Bayramlar, düğünler, cenazeler gibi anlam yüklü zamanlar.
Değişen zamanla birlikte El öpme geleneği, şehirleşmeyle ve modern yaşamla birlikte bazı çevrelerde unutulmaya yüz tutsa da kırsal bölgelerde ve geleneksel aile yapılarında hâlâ güçlü şekilde yaşatılmaktadır. Özellikle çocukların büyüklerinin elini öpmesi, nesiller arası saygının ilk adımlarından biri olarak kabul edilir.Bir Gelenekten Daha FazlasıEl öpmek, sadece bir kültürel davranış değil, toplumun saygı ve bağlılık kodlarının yaşayan bir parçasıdır. Bugün bu geleneği yaşatmak, yalnızca bir el öpmek değil; geçmişle bağ kurmak, geleceğe saygı mirasını taşımaktır.
Yaşlı Amcanın Öptüğü El: Saygı mı, Sadakat mi?
Bir fotoğraf, bazen yüzlerce kelimeden fazlasını anlatır.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın elini öpen yaşlı bir vatandaşın görüntüsü, işte böyle bir kare.
Geleneksel kültür mü, politik sadakat mi, yoksa sessiz bir sorgu mu?
Geleneksel Anlamda Ne İfade Eder?
Türk kültüründe el öpmek, genellikle küçüğün büyüğe, gencin yaşlıya, öğrencinin hocasına gösterdiği bir saygı ritüelidir. Ancak makam sahibi kişilere gösterilen saygı, zaman zaman yaş farkını önemsiz kılabilir.
Bu bağlamda, yaşlı bir amcanın Cumhurbaşkanı'nın elini öpmesi, "devlet büyüğüne saygı" olarak yorumlanabilir.
Ama Yaşlı Olan Kim?
İşte burada çelişki başlar:
Yaşlı olan, el öpen; genç olan, el öptüren.
Bu, bazılarına göre artık saygının yaşa değil, makama gösterildiğinin kanıtı.
Oysa geleneksel değerlerde büyüklük sadece koltukla ölçülmezdi.
Birçok kişi bu tür görüntüleri izlerken içinden şu soruyu soruyor:
“Gerçekten mi saygı gösteriliyor, yoksa güce boyun mu eğiliyor?”
Siyasî Güç ve Sembolizm
Recep Tayyip Erdoğan’ın uzun yıllar süren liderliği, halkın bir kesiminde “reis”, “baba figürü” olarak içselleştirilmiş durumda. Bu tür görüntüler de onun karizmatik liderliğinin halk üzerindeki etkisinin bir yansıması olarak görülüyor.
Ama diğer kesimlerde ise bu kareler farklı okunuyor:
“Sisteme biat, kişiye tapınma, iradenin teslimi.”
Özellikle muhalif çevrelerde bu sahneler şu cümlelerle eleştiriliyor:
“Devleti temsil eden kişiye değil, doğrudan kişiye sadakat gösteriliyor.”
Sosyolojik Bir Not
Bu sahne aslında bir bireyin davranışı değil, bir toplum yapısının aynasıdır.
Devletin vatandaşla olan ilişkisinde hâlâ hiyerarşik, baba-oğul temelli bir düzenin sürdüğünü, bireyin otorite karşısında içgüdüsel olarak eğildiğini gösterir.
Gelenekler yaşatılmalıdır; ancak gelenek, hür iradeyi gölgelememeli.
Saygı, elden önce gönülde başlamalıdır.
Yaşlılar; hem kültürün taşıyıcısı, hem de toplumun hafızasıdır. Onların eğilmesi değil, onların önünde eğilmek; Türk kültürünün asıl ruhudur.
